Fréttastofa RÚV hlutdræg með ólíkindum

Ég hélt mig svolítið í hlé frá bloggheiminum eftir áramótin því ég þurfti aðeins að jafna mig eftir svik fréttastofu RÚV við almenning í landinu. Ein meginskylda Ríkisútvarpsins skv. lögum er að það skal gæta fyllstu óhlutdrægni í frásögn, túlkun og dagskrárgerð. Hlutleysið eða óhlutdrægnin er greinilega ekki til staðar í hvívetna og í áramótafréttaannál RÚV kom í ljós alger þöggun og skýr afstaða fréttastofu (eða þeirra starfsmanna sem tóku saman efnið í annálinn) með stóriðjustefnu ríkisstjórnarinnar. Ég velti því fyrir mér í framhaldinu hvort fréttastofa RÚV sé í raun og veru búin að lýsa sig vanhæfa í að flytja fréttir um allt er varðar stóriðju? Svona rétt eins og fréttastofan dæmdi Ómar Ragnarsson úr leik frá öllum fréttaflutningi um umhverfismál þegar hann tók opinberlega afstöðu gegn stóriðjustefnunni og frekari álvæðingu. Ómar bloggar nú  um virkjanafíkn íslendinga, kíkið endilega á síðuna hans.

Blessaða kryddsíldin á Stöð 2 var ágæt að sumu leyti, en þar fannst mér leiðinlegt að sjá að Stöð 2 hafi ekki haft smávegis smekkvísi í vali á styrktaraðila. Í einni andrá var Ómar heiðraður sem maður ársins, en í næstu andrá fékk maður framan í sig auglýsingu frá Alcan, og það í hverju auglýsingahléi. Það var semsagt Alcan sem studdi útsendingu þáttarins. Að mínu mati hefði fréttafólk á Stöð 2 átt að velja eitthvað aðeins minna pólitískt fyrirbæri til að styrkja þáttinn þetta árið og alveg hægt að spyrja sig hvort fréttastofan hafi þar með gert sjálfa sig nokkuð tortryggilegan flytjenda frétta af virkjanamálum með þessu.

Mestu vonbrigði mín beinast hins vegar að hinum "hlutlausa" sjónvarpsmiðli landsmanna allra, RÚV, sem kaus að sýna aðeins mjög lítið brot af þeim mótmælum sem virkjanamálin hafa kallað fram hjá þjóðinni á árinu - og það á einu mesta mótmælaári í sögu landsins! Vart hafa sést önnur eins og margmenn mótmæli í sögu lýðveldisins, nema þá á Kvennafrídeginum og gagnvart hernum - en friðsamleg mótmæli þúsunda og tugþúsunda íslendinga á árinu fannst fréttastofunni ekki fréttnæm. Í annálnum valdi Rúv að sýna mjög skýrt fram á hlutdrægni sína í fréttamati og flutningi. Það sem sýnt var af mótmælum var kallað "brambolt" á Kárahnúkasvæðinu og tekið fram að mótmælendur hefðu hlotið fangelsisdóma og sektir. Sýnt var frá því er Húsvíkingar (innan við 50 manns) héldu "álvöku" og fögnuðu og lýstu yfir stuðningi við álversframkvæmdir á Húsavík - en fréttastofan lét liggja milli hluta að sýna mótvægið sem kom stuttu síðar, sem var "Ál-andvaka" sem haldin var af Húsvíkingum ásamt Reykvíkingum á höfuðborgarsvæðinu og var í það minnsta jafn fjölmenn og álvakan á Húsavík. Í fréttinni um Kárahnúka töluðu starfsmenn Landsvirkjunar um "stærstu virkjun hér á landi", "stærsta fallvegginn", "lengstu borgöngin" o.s.frv, og risavaxið Hálslón var sýnt fagurhvítt undir snjóþekju eins og jólakort. Ekkert var talað um stórtónleikana í Laugardalshöll sem mörg þúsund manns sóttu og ekki var minnst einu orði á göngu Íslandsvina á kosningadag. Ég hugsaði því með mér að líklega hefðu þeir bara ákveðið að sýna opinberun Ómars Ragnarssonar sem var kosinn maður ársins af þjóðinni og fleirum, gönguna miklu sem hann efndi til og fylgikálf Morgunblaðsins sem hann lét prenta á eigin kostnað. EN - NEI - það var ekki einu orði minnst á gönguna hans Ómars, þar sem um 11-15.000 manns tóku loks af skarið og lýstu yfir óánægju sinni og andstöðu við stóriðjustefnuna, ásamt Ómari, Vigdísi og Andra Snæ, sem leiddu gönguna.  

Ef einhver man þetta betur eða telur sig geta leiðrétt, þá er það alveg Guðvelkomið, því það væri frábært ef þetta væri allt saman bara bull í mér og ég myndi miklu frekar sætta mig við að ég hafi haft móðu fyrir augunum eða eitthvað slíkt heldur en að þetta sé rétt. En ég tel mig þó hafa tekið ótrúlega vel eftir á meðan á annálnum stóð því ég var alltaf að bíða eftir að þeir sýndu alla söguna - með mótmælum og meðmælum þúsunda íslendinga. 

Þessi þöggun er þó alveg í takt við fréttaflutning af Íslandsvinagöngunni og Ómarsgöngunni á sínum tíma, en varast var að segja frá því þegar þær voru í undirbúningi og fréttastofan flutti fyrst fréttir af Ómarsgöngunni þegar hún var hafin, líklega til að tryggja að færri kæmu - að ekki sé minnst á þöggunina sem átti sér stað á kosningadag þegar Íslandsvinir gengu saman, um 2-3000 manns. Þá ákvað fréttastofan "hlutlausa" að sýna ekki fréttina fyrr en kvöldið eftir (sem þó var tekin upp um miðjan dag og var tilbúin til útsendingar). Ætli efnið hafi þótt of eldfimt á kosningadag? Ársannáll RÚV staðfesti enn á ný grun manns um þessa þöggun á fréttastofu allra landsmanna. Maður veltir því fyrir sér hvort það hafi verið fréttamennirnir sem sáu um annálinn eða aðrir yfirmenn sem lögðu  línurnar? 

Já ég verð að viðurkenna að ég varð fyrir verulegum vonbrigðum yfir þöggun og fréttaflutningi RÚV, sem á að gæta fyllstu óhlutdrægni í frásögn, túlkun og dagskrárgerð. 

Það hefði aldeilis þótt markvert og fréttnæmt ef milljónir manna hefðu farið á götur út til að mótmæla í Englandi eða USA – en ef fjöldinn er borinn saman við t.d. USA eða Stóra-Bretland eru þessar tölur eru sambærilegar við :
Íslandsvinaganga á kosningadag ca 1% þjóðarinnar = 3 milljón manns í USA
Ómarsgangan ef 11 þús manns = 11 milljónir í USA eða ef það voru 15þús manns = 15 milljónir manns í USA. Um 60 milljónir búa í UK og þar hefði því þurft 2,2 - 3 milljónir manna til að það væri sambærilegt 

Hver eru skilaboð RÚV með þessu?   :
"Rúv styður stóriðjustefnuna" ?
"RÚV þykir margþúsundamótmæli á árinu ekki fréttnæm"?
"Hafiði hljótt um skoðanir ykkar á stærstu framkvæmdum og stærstu náttúruspjöllum Íslandsögunnar"!? 

Vissulega voru skýr hlutdræg skilaboð sem fylgdu slíku fréttamati. En þar sem ég er að halda af stað inn í nýtt ár - ár ljóssins - þá ætla ég ekki að leyfa reiði að ná neinum tökum á mér. Ég ætla frekar að vonast til að RÚV geri ekki slík mistök í framtíðinni og gæti framvegis fyllsta hlutleysis í öllum fréttaflutningi sínum, sérstaklega af stóriðjumálum og auðvitað vonast ég eftir hlutleysi í öllu  fréttamati almennt. Ég vonast líka til að starfsfólk fréttastofunnar fari að lögum í framtíðinni og gæti fyllstu óhlutdrægni í frásögn og túlkun frétta. 

Ég ætla samt miklu frekar að einbeita mér að því að hugsa um ljósið sem er framundan, ljósið sem getur fært okkur virðingu fyrir bæði fólki og náttúru, jafnrétti kynjanna og réttlátari heim. Ég vonast til að litla Ísland geti náð árangri í að byggja réttlátara og virðingarfyllra samfélag með nýrri stjórn í vor. 

Athugasemdir

[TómasHa, 16.1.2007 kl. 14:50]

Það var nú með ólíkindum hvað Ómar komst lengi upp með að segja "fréttir" af Kárahnjúkum.  Það kom nú væntanlega engum á óvart hvaða skoðun Ómar hafði á þessu og hafði sagt okkur í ótal fréttatímum, sem hlutlaust fréttamennska af Kárahnjúkum.

[Andrea J. Ólafsdóttir, 16.1.2007 kl. 14:54]

Ómar passaði þó alltaf upp á að sýna báðar hliðar málsins kæri Tómas. Það gerði hann alla tíð þrátt fyrir ást sína á landinu sem þar var í húfi.

[Hafrún Kristjánsdóttir, 16.1.2007 kl. 15:07]

Finnst þér í alvöru að stöð 2 eigi að velja styrktaraðila.  Hver á þá að vera kriterían?  Eigum við að skipta fyrirtækjum hér á landi upp í góð og vond fyrirtæki og góðu fyrirtækin mega þá bara kosta dagskráliði?  meiga þau vondu þá auglýsa bara yfir höfuð?  Þú segir að stöð 2 hefði átt að velja "minna polítískt fyrirtæki" Hvert er eiginlega viðmið fyrir því að fyrirtæki sé polítíkst? Og hversu politíkst má það vera til að kosta dagskráliði sem þennan?  Mátti þá ekki Baugur og fyrirtæki Baugs kosta Síldina?  Það hlýtur að vera "politískt fyrirtæki" eins og Alcan.

[Andrea Ólafs. (IP-tala skráð) 16.1.2007 kl. 15:28]

Stöð 2 velur styrktaraðila, hvort sem mér finnst eitthvað um það eður ei. Við getum varla verið orðin það ameríkaniseruð að við áttum okkur ekki á hvernig stórfyrirtækin hafa völd til að lita umræðuna? Ég myndi nú eiginlega frekar segja að í slíkum þáttum, þar sem pólitík og þjóðmál eru rædd, ætti enginn styrktaraðili að vera. Það er nefnilega allt annað mál hvort fyrirtæki er gert hátt undir höfði í hléum með því að vera sem styrktaraðili, eða hvort um almennar auglýsingar sé að ræða. Það ætti ekki að þurfa neinn einn styrktaraðila og þar með verða svona tengingar inn í fjölmiðlana ekki eins áberandi. Þætti þér eðlilegt að Kastljósið og Fréttirnar okkar hefðu styrktaraðila eins og Baug eða stórfyrirtæki á landinu? Nei, það þætti mér engan veginn - og þykir ekki heldur eðlilegt á fréttastofu stöðvar 2. 

[Hafrún Kristjánsdóttir, 16.1.2007 kl. 15:39]

Fréttinar okkar hafa styrktaraðlila.  Baugur borgar allar þær fréttir sem skrifaðar eru í Fréttablaðinu svo dæmi sé nefnt.  Finnst ekki eðlilegt að Kastljós né fréttir á RUV séu með styrktaraðila, þar sem um ríkisfyrirtæki er ræða.  Hef reyndar þá skoðun að RUV eigi ekki að vera á auglýsingamarkaði.

Ég treysti þeim sem stjórna þáttum á borð við kryddsíld og Silfur Egils að láta styrktaraðila hafa áhrif á umfjöllunina.  Hef aldrei orðið vör við að svo hafi verið.

Annars þýðir það að kosta þátt - vera stykraraðili bara það að fá vissan auglysingatíma á meðan þátturinn er.  Kostun er bara auglýsing.

[Friðrik VI (IP-tala skráð) 16.1.2007 kl. 16:32]

Það er merkilegt að lesa pistil þinn Andrea og velta því fyrir sér hve misjafnlega fólk túlkar hlutina.  Mín skoðun hefur nefnilega alltaf verið sú að fréttastofa RUV hafi verið hlutdræg í fréttum af virkjunum, stóriðjuframkvæmdum og svo mótmælum gegn þeim. En bara alveg þveröfugt við þig finnst mér fréttastofa RUV hafa haldið uppi stöðugum áróðri gegn framkvæmdunum og þá með mótmælendunum.  Miðað við hvernig við túlkum þetta hvort í sína áttina,  er RUV líklega algerlega hlutlaust í sínum fréttaflutningi.

[Val (IP-tala skráð) 17.1.2007 kl. 10:11]

Báðar stóru fréttastofurnar hafa hampað mótmælendum og þeirra sjónarmiðum allt síðasta ár.  Nóg var að 1 til 10 upplýstu þessa stóru um að til stæði að "reka" við þá voru þær mættar til að endursegja vitleysuna og rangfærslurnar frá viðkomandi mótmælanda.  Hafi einhver fréttamaður misnotað fréttastofur í þágu eigin skoðana þá er það blessaður kallinn hann Ómar.  Kaup á kaffi í kaffihúsum á 101 Reykjavík halda ekki uppi velmegun þjóðarinnar nér kosta langskólagöngu þessa sama fólks.  Ef þið kæru andstæðingar framfara viljið fara aftur í moldarkofana þá er nóg af þeim í afríku og víðar.  Bless...

[Eiður Ragnarsson, 20.1.2007 kl. 19:22]

Þetta var nokkuð skemmtileg lesning, sérstaklega vegna þess að þeim þögla meirihluta sem eru með þessum framkvæmdum, finnst einmitt Rúv ekki standa sig og að andstæðingum framkvæmda sé of mikið vægi gefið.

Það er greinilegt að fjallað er of mikið eða lítið um bæði sjónarmiðin.. Það fer bara eftir því hver horfir á hver niðurstaðan er.

[Eiður Ragnarsson, 20.1.2007 kl. 19:29]

Gleymdi bara einu atriði...   Er það virkilega staðföst trú þín að allir þeir sem mættu á þá tónleika sem þú mintist á hafi verið á móti framkvæmdum???

Ég veit um fjölda manns sem mættu og eru eldheitir framkvæmdarsinnar, og eflaust hefur stór hluti þeirra sem þarna mættu verið með, stór hluti verið alveg sama og þá eru bara andstæðingar eftir og spurningin hversu margir voru þeir.